مقبره خواجه ربیع از دیگر جاذبه‌های مشهد است که در این محتوا به آن خواهیم پرداخت. در بازدید از شهر زیبای مشهد بهتر است مقبره خواجه ربیع را نیز در لیست جاذبه‌ها قرار داده و از آن بازدید کنید. تاریخ و معماری این مقبره نمونه‌ای بسیار مناسب از زیبایی‌های شهر مقدس مشهد است.

مقبره

مقبره و آرامگاه‌ها در معماری ایران از گذشته ها جایگاه خاصی داشته اند. معماری آرامگاه‌ها نشان دهنده‌ی نوع نگاه مردمان آن زمان به زندگی پس از مرگ و جهانی دیگر است. از زمانی که تمدن در ایران شکل گرفت مردم سعی بر این داشتند که برای رفتگان خود یادبودی بسازند و یاد آنان را همیشه زنده نگاه دارند. از اولین آرامگاه‌ها و مقبره‌هایی که می‌ساختند دخمه‌هایی بوده که در آن زمان برای پادشاهان بزرگ می‌ساختند. رفته رفته شکل و نوع این آرامگاه‌ها تغییر کرد. پس از اسلام به واسطه‌ی پیوندی که بین معماری ایرانی و اسلامی برقرار شد مقبره‌ها شکل و شمایلی تازه یافتند. به طوری که برای آنان گنبد ساخته می‌شد. که تا امروز نیز این آرامگاه‌ها وجود دارند و هنوز هم ساخته می شوند. از جمله مقبره هایی که پس از اسلام در ایران ساخته شد مقبره خواجه ربیع بوده است.

درباره مقبره خواجه ربیع

در بازدید از شهر مشهد و هنگام شنیدن نام آن، بیشتر این شهر را با جاذبه‌های اصلی که بسیار در همه جا از آن نام برده شده است می‌شناسیم. اما گاهی گذری در دیگر جاذبه‌ها می‌تواند تاریخ سالیان سال پیش را به ما معرفی کند و بسیار با ارزش است. یکی از این نوع جاذبه‌ها مقبره خواجه ربیع است. مقبره خواجه ربیع آرامگاه یکی از بزرگ دین اسلام است. این بنا در 15 دی ماه سال 1310 به عنوان اثر ملی به ثبت رسید. آرامگاه خواجه ربیع در 4 کیلومتری شمال مشهد واقع شده. معماری و ساخت این بنا متعلق به دوران صفویه است و به دستور شاه عباس صفوی بنا شد. خواجه ربیع را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین افرادی دانست که در شهر مشهد به خاک سپرده شده است. این آرامگاه در دل باغی دنج و زیبا قرار دارد و فتحعلی خان قاجار نیز که در همین مکان به قتل رسیده است، در این مجموعه به خاک سپرده شد. معمار این آرامگاه لاجوردی میرزا افلغ رضوی است و در حال حاضر زیر نظر آستان قدس رضوی اداره می‌شود. مقبره خواجه ربیع طی زمان‌های مختلفی مرمت شد که اولین مرمت آن به دستور ناصرالدین شاه قاجار انجام شد. دومین مرمت در دوران محمدرضا شاه پهلوی انجام شد تا کوششی در حفظ و نگهداری این بنای تاریخی باشد.

خواجه ربیع که بود؟

حال نکته مهم این است که بدانیم خواجه ربیع که آرامگاه او در شهر مشهد دایر است چه کسی بوده که اینچنین مورد توجه قرار گرفته و بارگاه و مقبره‌ای برای ایشان ساخته شده است. طبق مدارک تاریخی خواجه ربیع از نزدیکان پیامبر اکرم (ص) و همچنین از یاران امام علی (ع) بوده است. خواجه ربیع از طایفه‌ی بنی اسد بوده و در کوفه سکونت داشت. اورا فردی بسیار عابد و زاهد می‌دانند که همواره سعی داشته از دنیا و متعلقاتش دور مانده و به فکر خدا و کارهای نیک باشد. در زمان خلافت امام علی به دلیل کهولت سن به ایران آمد و در نوغان سکنی گزید. او در نزدیکی شهر نوغان درگذشت و همانجا نیز دفن شد. مقبره خواجه ربیع در حال حاضر افراد زیادی را به خود می‌طلبد. مسلمانان این مکان را به واسطه‌ی وجود خواجه ربیع بسیار با ارزش می‌دانند.

معماری مقبره خواجه ربیع

آرامگاه خواجه ربیع در میان باغی زیبا که در کنار رودخانه کشف رود واقع شده است قرار گرفته. بنای آرامگاه با کاشی‌کاری‌های زیبا و میناکاری‌هایی که درون آن ایجاد شده است، می‌تواند توانایی معمار آن را به رخ بینندگان بکشد. رفته رفته این مقبره به آرامستانی برای شهر مشهد تبدیل شد. همچنین حجره‌های مختلفی در اطراف آن به وجود آمد که تزیینات آیینه کاری و کاشی‌کاری بی نظیری داشت. گنبد مقبره 18 متر ارتفاع دارد و اطراف آن کتیبه‌ای که به دست‌خط زیبای عباسی تبریزی نوشته شده است، خودنمایی می کند. این هنرمند همان هنرمندی است که آثار زیبایی چون در در ورودی مسجد شاه اصفهان را نیز خطاطی کرده است. گنبد این بنا دو پوسته است که گنبد بیرونی با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای، زیبایی دوچندانی به مقبره بخشیده است. رنگ فیروزه ای از دسته رنگ هایی است که احساس آرامش و زیبایی را به انسان منتقل می‌کند. از این رو اکثر مرقدها و گنبدها را در گذشته با این رنگ تزئین می‌کردند. اگر از ورودی اصلی به درون باغ سرسبز مقبره قدم‌گذارید مقبره‌ خواجه ربیع را خواهید دید که بنایی هشت ضلعی با چهار ایوان است.  همچنین رو در روی ورودی آب انباری را نیز مشاهده خواهید کرد. از چهار طرف محوطه ورودی‌هایی به شاه‌نشین می‌رسند. شاه‌نشین در گذشته یکی از ارکان مهم معماری بوده است. اتاق‌های بزرگ، ایوان و معماری پیچیده و منحصر به فرد این بنا سبک خاصی از معماری شرقی را در دل خود جای داده است.

آدرس

مدت زمانی که برای بازدید از این بنای تاریخی مورد نیاز است 1تا 2 ساعت است. بلیت آن رایگان است و در انتهای خیابان ربیع در روستای حسین آباد قدیم قرار دارد. جایی که خواجه ربیع یعنی همان یار امام علی در آن‌جا مدفون شده است. در گذشته و در کنار شهرهای مهم مکان‌هایی وجود داشت که پادشاهان و امیران برای تفریح و سرگرمی و بودن در هوای خنک مدتی را در آن می‌گذراندند. طبق گفته‌ها می‌توان مقبره خواجه ربیع را نیز از مناطقی به حساب آورد که در گذشته کارایی تفریحگاه برای بزرگان را داشته است. همچنین طبق اسناد و گفته‌ها این بقعه همان مکانی بوده است که جنگ نادرشاه افشار و فتحعلی خان در آن اتفاق افتاد و فتحعلی خان در این جنگ کشته شد و مدفن او نیز در همین بقعه است.

ساعت بازدید از آرامگاه 6 ماه بهار و تابستان: 4 بامداد تا 9 شب

پاییز و زمستان از 5 بامداد تا 9 شب

مشاهیر مدفون در آرامگاه

• فتحعلی خان
• محمد حسن خان قاجار(نوه فتحعلی خان)
• شاعر نورالله میرزا
• محمدعلی خان قاجار
• امیر ارسلان خان قاجار
• پزشک بیمارستان شاهرضا مشهور به پروفسور عبدالله بولون بلژیکی
• کشته شدگان حادثه منا
• شهیدان جنگ ایران و عراق
• آیت الله محمد حسین سیبویه
• استاد علی اصغر رضایی، خطاط

و...

به شما پیشنهاد می‌کنیم در بازدید از شهر مشهد مقبره خواجه ربیع را از دست ندهید. اندکی آرامش در باغ دنج و زیبای این مقبره و احساسی معنوی در جوار آرامگاه انسانی بزرگ می‌تواند حس خوبی را به آدمی تزریق کند.